Diarree

Diarree bij de fret is denk ik wel een van de meest voorkomende klachten. De oorzaken daarvoor kunnen heel verschillend zijn. Zelfs zo verschillend dat het probleem ook wel eens buiten het maagdarmkanaal kan liggen. Soms is voor de diarree niet een echt aanwijsbare oorzaak aan te geven en deze aandoening wordt dan onder de term Inflammatory Bowel Disease geschoven.

Omdat de “ziekte” IBD in de frettenwereld nogal eens voorbij komt, wil ik hier aandacht aan besteden.

Dat de oorzaak voor diarree ook wel eens ergens anders kan liggen zie je bv bij een fret met een insulinoom. Zoals de meeste fretteneigenaren wel weten heeft zo’n fretje een te laag bloedglucose door de aanwezigheid van hyperplasiehaardjes in de alvleesklier, die te veel insuline produceren.

Wat kan gebeuren is dat het fretje, omdat het zich slap en misselijk voelt, vrij lang slaapt, daardoor niet op tijd en niet genoeg eet en als gevolg daarvan dunne groenige ontlasting krijgt bij gebrek aan verteringssubstraat. Ook gestuwde darmen door bv een hartprobleem kan diarree tot gevolg hebben.

Een gezonde fret hoort NOOIT (behalve misschien in een stressvolle situatie) diarree te hebben, ook niet af en toe, en is dus altijd een reden om hem te laten nakijken bij een dierenarts. Bloedonderzoek is daarvan een belangrijk onderdeel.

Ik wil het echter hebben over diarree waarvan de oorzaak binnen het maagdarmkanaal ligt, aangeduid met de algemene term IBD. Maar wat is dat nu precies?

De letterlijke betekenis is zoals hierboven al gezegd Inflammatory Bowel Disease, maar ook de termen Irritable Bowel disease, chronische colitis, Wasting disease en Proliferative Bowel Disease worden gebruikt.

De aandoening is eigenlijk een overkoepelende benaming van allerlei verschillende infectieuse darmaandoeningen met als belangrijkste kenmerk: een chronische ontsteking van het darmslijmvlies. Deze ontsteking kan veroorzaakt worden door bv de helicobacterbacterie, het Aleutian Disease virus of het coronavirus (dan wordt het ECE genoemd, epizootic catarrhal enteritis).

Om het symptoom diarree beter te begrijpen maken we eerst even een anatomisch uitstapje. Wat is nu eigenlijk een gezonde darmwand?

Een normale darm is uit verschillende laagjes opgebouwd. De buitenste laag heet serosa, dat is de laag die als het ware naar de buikholte gekeerd is, hier loopt het bloedvat- en lynfevatsysteem in. De middelste laag is de spierlaag die zorgt voor de darmbeweging (peristaltiek) en daarmee het transport van het voedsel naar achteren. De binnenste laag is de laag waar zich de problemen voordoen: de slijmvlieslaag. De darm zelf is lang en geplooid. Om het oppervlak nog verder te vergroten staan er op het slijmvlies zgn darmvlokken, minuscule kleine vingertjes die te samen voor een zeer groot oppervlak zorgen.

Als dit proces uit balans raakt is het resultaat diarree!

Het wel of geen diarree hebben staat of valt met het evenwicht in de darm tussen absorptie (opname) van water en voedingsstoffen en secretie (afgifte) van beschermend slijm en verteringsenzymen.

Een belangrijke oorzaak van deze disbalans kan bv een infectie zijn.

Een grote boosdoener is de helicobacterbacterie. Deze verandert het slijmvlies van maag en darm, doordat er grote hoeveelheden ontstekingscellen (lymfocyten en plasmacellen) deze laag infiltreert ( soort verstopt). Uiteindelijk kan ook de beschermlaag van slijm verloren gaan en ontstaan de alombekende maag- en darmzweren, soms met ernstig bloedverlies. Diarree met bloed is het gevolg.

Het coronavirus veroorzaakt de schade weer op een ander manier. Dit virus eet als het ware de darmvlokken eraf waardoor het totale verteringsoppervlak een stuk kleiner wordt, Ook na bv een ernstige coccidiose infectie kunnen darmvlokken definitief verloren zijn gegaan en het fretje voor de rest van zijn leven diarree hebben.Daarnaast kan het coronavirus in chronische vorm door de overmatige vorming van neergeslagen immuuncomplexen het gezonde weefsel verloren doen gaan. Dit is dan een haast onherstelbaar probleem ook resulterend in levenslange diarree.

Naast deze “besmettelijke” oorzaken zijn er ook “niet besmettelijke oorzaken” die het probleem eigenlijk ingewikkelder maken. Deze hebben eigenlijk allemaal met het immuunapparaat te maken die overgevoelig reageert in de darm. Soms ‘getriggerd’ door bv het coronavirus, maar ook overgevoeligheid voor bepaalde voedselbestanddelen. Het immuunapparaat valt als het ware het eigen darmslijmvlies aan als vreemde indringer en maakt het kapot.

Hoe kun je bij diarree nu een zinvolle diagnose stellen en daarmee een juiste behandeling starten? In het begin van dit  artikel heb ik al aangegeven dat sommige oorzaken van diarree buiten het maag-darmkanaal kunnen liggen. Dat betekent dat eerst de hele fret goed onderzocht moet worden met een daarbij behorend algemeen bloedonderzoek, echo en/of röntgenfoto.

Als een fretje aan een onderliggende ziekte lijdt heeft dat zijn weerslag op de functie van de darm met diarree tot gevolg. Te denken valt bv aan lymphomen, insulinomen, darmtumoren of bv een haarbal in de maag. Maar onderschat ook stressfactoren niet bij de fret, een te drukke frettengroep of juist eenzaamheid, geen goede omgevingstemperatuur,  onvoldoende eten en drinken, etc. kunnen ook diarree veroorzaken.

Vooral een infectie met helicobacter, de maag en darmzweerbacterie, kan de kop opsteken. Door middel van een uitgebreid bloedonderzoek zijn stofwisselingsproblemen op te sporen en is de waarschijnlijkheidsdiagnose van een helicobacterinfectie  (verantwoordelijk voor maag-darmzweren of zelfs een galweg/leverontsteking) te stellen.

Dat geeft wel aan hoe uitgebreid het onderzoek moet zijn, ook een vragenlijst over de verzorging en de huisvesting hoort daar bij.

Als oorzaken buiten het maag-darmkanaal uitgesloten kunnen worden kunnen we ons richten op de darm zelf. Het meest  logische lijkt een onderzoek van de ontlasting maar dat levert eigenlijk weinig op.

Alleen coccidiose is van belang, een darmparasiet die gemakkelijk aan te tonen is met microscopisch onderzoek. Omdat dit  toch nog wel eens voorkomt (zeker bij fretten uit een opvang) en niet alleen bij jonge fretten, is een controle hierop altijd nodig bij een eerste onderzoek.

Overigens geeft het aspect van de diarree ook wel informatie: de kleur (zwart bij bloedingen, groenig bij onvoldoende eten,  wittig bij galwegproblemen, vers bloed erbij door bv. tumoren), de consistentie, de hoeveelheid, etc. is allemaal van belang.

Het mooiste is om bij chronische diarree met een onbegrepen oorzaak een biopt van de darm te nemen. Dit is echter een  ingewikkelde zaak, en een ingrijpende gebeurtenis voor de fret, dus niet erg praktisch. Onderzoek van een biopt kan  microscopisch zichtbaar maken wat voor soort ontsteking er aanwezig is en welke afweercellen er bij betrokken zijn.

Als duidelijk is wat de oorzaak is kan er gericht een medicijn gegeven worden, bijvoorbeeld bij insulinomen, een helicobacterinfectie,  coccidiose, coronavirusinfectie, etc.

Het zijn echter de onbegrepen vormen van diarree die het lastigst zijn. In de praktijk komt het er op neer dat je start met een  standaardmedicatie zoals een antibioticum met een darmbeschermer bv kaopectaat. Als een voedselallergie of een  coronavirusinfectie vermoed wordt is een lage dosering prednisolon een optie, altijd in combinatie met een maagbeschermer omdat secundaire problemen met de helicobacterbacterie op de loer liggen. Allergieën voor de voeding  zijn het moeilijkst op te lossen maar een alternatieve eiwitbron is altijd te proberen. Veel dierenartsen hebben hert,  kangoeroe, haas, eend, etc in het assortiment, in de vorm van blikvoeding.

Als antibiotica werkt wijst dat toch wel op een bacteriële disbalans, alhoewel de darmflora van een fret niet veel voorstelt.

Maar als de voorwaarden door ziekte gunstig worden kunnen toch bepaalde ziekmakende bacteriën de overhand krijgen.  Overigens staat momenteel ook de rauw vleesvoeding voor de fret ter discussie omdat hier ook ziekteverwekkende  bacteriën (zoals Salmonella, E.Coli, Campylobacter) in kunnen voorkomen.

Probiotica worden nog wel eens genoemd als hulpmiddel maar wij zien daar niet veel effect van.

Belangrijk is verder dat het fretje rust krijgt en niet lastig gevallen wordt door bv. hokgenoten.

Verder moet het altijd blijven eten en drinken, want een fretje kan niet goed langer zonder voedsel dan 4 uur. Al gauw zul je  moeten overgaan op dwangvoer met een spuitje, waarvoor je dan een brijvoeding moet maken. Bij dierenkliniek Leidsche  Rijn is een recept beschikbaar (Samengesteld door een vrijwilliger van de opvang Frettig Gestoord) wat goed werkt. Fretjes die in een acuut stadium zitten met braken en diarree, moeten worden opgenomen voor een infuus en krijgen de medicatie  dan per injectie.

Al met al is diarree bij een fret een veel ingewikkelder zaak dan bv bij de hond en de kat en een bezoek aan een echte frettendierenarts is noodzakelijk om probleem ter zake kundig op te werken.